Το Linux, η Apple, τα υποβρύχια των Γερμανών, η αντικατασκοπεία των Βρετανών κι ένα δηλητηριασμένο μήλο. Ένας άντρας που αγαπούσε άλλους άντρες άλλαξε για πάντα τον κόσμο.
“Η αλήθεια είναι ότι όποιος πληκτρολογεί κάτι, όποιος ανοίγει ένα υπολογιστικό φύλλο ή ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου, εργάζεται με μια ενσάρκωση της Μηχανής Τιούρινγκ”
TIME Magazine, Οι σπουδαιότεροι άνθρωποι του 20ου αιώνα, 1999.
8 Ιουνίου 1954, Αγγλία. Μια καθαρίστρια βρίσκει νεκρό στο σπίτι του τον Άλαν Μάθισον Τιούρινγκ. Δίπλα στο κρεβάτι του ένα μισοφαγωμένο μήλο. Επτά μέρες αργότερα, η σωρός του Τιούρινγκ αποτεφρώνεται και η νεκροψία έχει δείξει μια μυστηριώδη δηλητηρίαση από κυάνιο. Ένας μύθος τελειώνει κι ένας άλλος αρχίζει.
Βρισκόμαστε στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η μεγάλη σύγκρουση είναι στον Ατλαντικό, με τους Γερμανούς να έχουν ρίξει τα υποβρύχια στη μάχη και τους Συμμάχους να παρακολουθούν απελπισμένα τα πλοία τους να βυθίζονται το ένα μετά το άλλο. Κάποιος πρέπει να σπάσει τους μυστικούς κώδικες επικοινωνίας “Enigma” των Γερμανών αν πρόκειται να κερδηθεί αυτός ο πόλεμος και αυτός ο κάποιος θα πρέπει να ανάμεσα σε αυτούς που εργάζονται στο Κέντρο Επίλυσης Κωδίκων του Μπλέτσλεϋ Πάρκ.
Ο Άλαν Τιούρινγκ ποτέ δεν ήταν ένα συνηθισμένο παιδί. Έχοντας από μικρή ηλικία ξεχωρίσει για την οξύτητα του πνεύματός του, δείχνει νωρίς ότι διαθέτει κι ένα εξίσου εντυπωσιακό πείσμα. Όταν στα 14 του εγγράφεται στο Σέρμπορν Σκουλ και η πρώτη μέρα συμπίπτει με την έναρξη της Γενικής Απεργίας, ο Τιούρινγκ ανεβαίνει στο ποδήλατο και διανύει τα 97 χιλιόμετρα από το Σαουθάμπτον μέχρι το Ντόρσετ για να παρακολουθήσει τα μαθήματα. Τον καιρό εκείνο, ο ορισμός της “εκπαίδευσης” στα ιδιωτικά σχολεία ήταν η λογοτεχνία και ιδιαίτερα οι κλασικοί. Έτσι η έφεση του παιδιού στα μαθηματικά και τις επιστήμες μόνο αρνητικά σχόλια επέφερε από τους καθηγητές του. Αυτό δεν τον εμπόδισε να διαβάζει και να σχολιάζει στα 16 του, αντί για Πλάτωνα, το έργο του Αϊνστάιν σε μια ανέκδοτη εργασία του.
Η στενή φιλία του με ένα λίγο μεγαλύτερο συμμαθητή του, και πρώτο του, χωρίς ανταπόκριση, έρωτα, βοήθησε στην καλλιέργεια των επιστημονικών ενδιαφερόντων του μέσα στο αντίξοο κλίμα του σχολείου. Μέχρι που στο τελευταίο τρίμηνο πριν την αποφοίτηση ο φίλος του πεθαίνει απρόσμενα από φυματίωση και η απώλεια κάνει τον Τιούρινγκ να αποφασίσει ότι ο θεός απουσιάζει. Τα πάντα γι’ αυτόν θα έχουν υλική προέλευση, ακόμα κι η σκέψη και οι λειτουργίες του εγκεφάλου.
Το συμπέρασμα αυτό ήταν το συναισθηματικό υπόβαθρο που συμπλήρωνε την επαναστατική του θεωρία στο πανεπιστήμιο για την Universal Turing Machine (UMT). Μην τρομάζεις ρωτώντας τι στο καλό είναι αυτό: αρκεί προς το παρόν να ξέρεις ότι η UMT είναι αυτό που σήμερα αποκαλούμε “υπολογιστής” – μια μηχανή που μπορεί να καθοδηγηθεί από διάφορα προγράμματα ώστε να επιτελέσει άπειρες διαφορετικές λειτουργίες – στην ουσία οποιοδήποτε πρόβλημα μπορεί να εκφραστεί με σαφείς οδηγίες που καταλήγουν σε ένα αποτέλεσμα. Το αγαπημένο μας PC ή Mac στο οποίο ζωγραφίζουμε, γράφουμε, παίζουμε, στέλνουμε μέηλ, στήνουμε εφημερίδες, σερφάρουμε στο net, ακούμε μουσική, υπολογίζουμε, κρατάμε τα λογιστικά, οργανώνουμε δεδομένα, συνομιλούμε, κλείνουμε εισιτήρια, βλέπουμε φωτογραφίες, κάνουμε παρουσιάσεις, παίρνουμε τηλέφωνο και άπειρα άλλα, είναι η UMT που οραματίστηκε ο Τιούρινγκ.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τιούρινγκ βρέθηκε στο Μπλέτσλεϋ Παρκ, την καρδιά του δικτύου κρυπτανάλυσης των βρετανών. Βασισμένοι στα αρχικά σχέδια πολωνών μηχανικών, οι βρετανοί προσπαθούσαν να σπάσουν τους κώδικες επικοινωνίας του γερμανικού πολεμικού ναυτικού. Επρόκειτο για ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας καθώς οι γερμανοί είχαν ρίξει στη μάχη ένα σχετικά νέο, ύπουλο και θανατηφόρο όπλο: το υποβρύχιο. Ο Τιούριγκ βρέθηκε αντιμέτωπος με τους 1.000.000.000.000.000.000.000 δυνατούς συνδυασμούς του νέου κώδικα «Enigma» των γερμανών και μέσα σε λίγες εβδομάδες από την άφιξή του είχε την απάντηση: το κεντρικό ηλεκτρικό μηχανισμό αποκρυπτογράφησης των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Οι γερμανοί στο εξής έπαιζαν με τα χαρτιά τους ανοιχτά.
Πώς η κοινωνία καταστρέφει μια ιδιοφυΐα
Ήταν χειμώνας του 1952 όταν ο Τιούρινγκ ψώνισε τον 19χρονο Άρνολντ Μιούρρεη στο Μάντσεστερ. Έπειτα από μια σειρά αναγνωριστικών συναντήσεων και ακυρωμένων ραντεβού, ο Μιούρρεη τελικά τον επισκέπτεται στο σπίτι του και περνούν τη νύχτα μαζί.
Επιβεβαιώνοντας επακριβώς το στερεότυπο του ομοφυλόφιλου-θύματος, ο Μιούρρεη επισκέπτεται ξανά το σπίτι του Τιούρινγκ. Μόνο που τώρα είναι απρόσκλητος και, επιπλέον, διαθέτει συνεργό στη διάρρηξη. Παρόλο που η ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Τιούρινγκ δεν δίστασε να καταγγείλει το περιστατικό στην αστυνομία παραδεχόμενος στην ανάκριση ότι είχε σεξουαλικές επαφές με άντρες.
Και οι δύο καταδικάζονται με τον ίδιο νόμο του 1885 που καταδικάστηκε κι ο Όσκαρ Ουάιλντ, πενήντα χρόνια πριν από τους δύο ερωτικούς παρτενέρ. Επιπλέον αφαιρέθηκε από τον Τιούρινγκ κάθε πρόσβαση σε απόρρητα έγγραφα και του απαγορεύτηκε η συνέχιση της εργασίας του στο Κέντρο Κρυπτογραφίας.
Σε μια ένδειξη ευγνωμοσύνης για το εθνικό έργο του, το Κράτος τού πρότεινε να μην φυλακιστεί υπό τον όρο να υποστεί χημικό ευνουχισμό. Ο Τιούρινγκ δέχτηκε κι έτσι ξεκίνησε μια ατιμωτική διαδικασία λήψης θηλυκών ορμονών που, ανάμεσα στα άλλα, επέφεραν ριζικές αλλαγές στο σώμα του.
Το απόγευμα της 8ης Ιουνίου 1954 βρήκε τον επιστήμονα νεκρό στο σπίτι του. Δίπλα του ένα μισοφαγωμένο μήλο. Η νεκροψία δείχνει ποσότητες υδροκυανίου στο σώμα του και το μολυσμένο μήλο εικάζεται ότι ήταν ο τρόπος που εισήλθε στον οργανισμό του το δηλητήριο – κάτι που ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε. Ο βιογράφος του Τιούρινγκ υποστηρίζει ότι ήταν ένας αμφιλεγόμενος τρόπος αυτοκτονίας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι δηλητηριάστηκε από τις Μυστικές Υπηρεσίες: τα συχνά ταξίδια του στην ανατολική Ευρώπη για να επιδοθεί στις κλίσεις του και η αυτομόληση στην ΕΣΣΔ την περίοδο εκείνη δύο βρετανών ομοφυλόφιλων πρακτόρων, ώστε να ζήσουν ελεύθερα τη σχέση τους, ενισχύουν την άποψη αυτή. Μένουν για το τέλος οι πιο ρομαντικοί, που λένε ότι, μην αντέχοντας την ατίμωση, ο Τιούρινγκ επέλεξε έναν ποιητικό θάνατο δανεισμένο από το αγαπημένο του παραμύθι – αυτό της Χιονάτης.
Στις 19 Ιουνίου 2007 αναγέρθηκε το άγαλμά του σε φυσικό μέγεθος στο Μπλέτσλεϋ Παρκ, στον χώρο που διέπρεψε αλλά παράλληλα ατιμώθηκε. Πριν από μερικές εβδομάδες ο βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν ζήτησε δημόσια συγγνώμη για την “αποκρουστική” μεταχείρισή του: “Εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης και όλων όσων ζουν ελεύθεροι χάρις στο έργο του Άλαν δηλώνω πολύ υπερήφανα: ζητώ συγγνώμη, άξιζες πολλά περισσότερα”.
Ο Τιούρινγκ και το λογότυπο της Apple
Το δαγκωμένο μηλαράκι της Apple είναι το λογότυπο που υπογράφει την πρωτοπορία στους προσωπικούς υπολογιστές και σε συσκευές όπως το iPod και το iPhone. Ο αστικός μύθος θέλει το διάσημο μηλαράκι να είναι το μήλο που δάγκωσε ο Τιούρινγκ πριν πεθάνει, κάτι που ο σχεδιαστής του λογοτύπου Ρομπ Τζέηνοφ έχει ευγενικά αρνηθεί.
Άλαν Τιούρινγκ – Το αίνιγμα
Andrew Hodges, εκδ. Τραυλός
Πες μου την περίληψη
Ξεκινώντας από την Ινδία, το τόπο που συνέλαβε η μητέρα του τον Άλαν Τιούρινγκ, μέχρι τον μυστηριώδη θάνατο-αυτοκτονία, θα μάθεις τα πάντα για τον πατέρα την επιστήμης των υπολογιστών. Ο συγγραφέας παίρνει εύσημα γιατί μας συστήνει όχι απλά μια ιδιοφυΐα των μαθηματικών αλλά κι έναν εξίσου συναρπαστικό άνθρωπο.
Τι άλλο;
Θα μάθεις μια άγνωστη πτυχή του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου, που όμως ίσως να καθόρισε και την έκβασή του. Αν πιστέψουμε τον τωρινό πρωθυπουργό της Βρετανίας, στον Τιούριγκ χρωστάμε τη σημερινή ελευθερία μας.
Γιατί να το διαβάσω;
Ο συγγραφέας δεν αποφεύγει το ζήτημα των μαθηματικών και λοιπών ανακαλύψεων. Αν και κάνει εξαιρετική δουλειά να κάνει το βιβλίο προσιτό και κατανοητό στους αδαείς, μια βασική γνώση μαθηματικών θα βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα ορισμένα σημεία του.
Για περισσότερες πληροφορίες www.turing.org.uk- A domain dedicated to Alan Turing founder of computer science
Η δοκιμασία Τιούρινγκ
Τι διακρίνει έναν άνθρωπο από μια μηχανή; Γιατί ένας υπολογιστής που νικά στο σκάκι ή κατευθύνει αεροπλάνα και διαστημόπλοια δεν μπορεί να κάνει ακόμα εργασίες όπως μια σωστή μετάφραση; Ποια είναι η ουσία της ανθρώπινης σκέψης που του διαφεύγει;
Η απάντηση του Τιούρινγκ για τα ξεχωριστά ανθρώπινα χαρακτηριστικά και τη νοημοσύνη είναι γνωρίσματα όπως το χιούμορ και η προσωπικότητα. Δεκαετίες πριν την διαμόρφωση ενός κλάδου της επιστήμης των υπολογιστών που ονομάζεται Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence, AI) ο Τιούργινγκ εφηύρε μια δοκιμασία που η επιτυχία σε αυτή θα επέτρεπε σε μια μηχανή να να ονομάζεται νοήμων. Έχεις μάλλον δει την ταινία “AI” των Κιούμπρικ/Σπήλμπερκ; – είναι γεμάτη με μηχανές-ρομπότ Τεχνητής Νοημοσύνης.
Κάθε χρόνο επιστήμονες συναγωνίζονται σε ένα παγκόσμιο διαγωνισμό ώστε να παρουσιάσουν επιτέλους μια μηχανή που να περνά αυτή τη Δοκιμασία. Τα αποτελέσματα είναι μέτρια ακόμη αλλά έχει ενδιαφέρον ότι οι προσπάθειες διαθέτουν «προσωπικότητα». Μπορείς να μιλήσεις on-line με την νικήτρια τεχνητή νοημοσύνη του διαγωνισμού του 2004 για να δεις πώς τα πάνε μέχρι τώρα. Είναι η A.L.I.C.E. στο alice.pandorabots.com.