Αρης Μπατσιούλας*
Στα καινούργια πάρκα της παραλίας Θεσσαλονίκης έχουν απομείνει δυο γέρικα δέντρα, σκυφτά, από τον καιρό που εκεί ήταν το Πάρκο των Σκύλων. Το Πάρκο, με τα δέντρα και τους θάμνους του, ήταν μέρος συνάντησης αντρικών επιθυμιών και σωμάτων.
Το βράδυ της 26ης Ιούνη 1991, δύο μέλη της ΟΠΟΘ (Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης) κατέβηκαν στο πάρκο με ένα ραδιοκασετόφωνο και αρκετό κρασί. Και σε εκείνα τα δύο δέντρα, η μουσική και το τζέρτζελο προσέλκυσαν αρκετές από τις σκιές στους θάμνους που πλησίασαν να δουν τι γίνεται.
«Σήμερα, 26 Ιούνη, είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ομοφυλοφιλικής Περηφάνιας, στην υγειά σου». Δήλωση σημαίνουσα και με βάρος, μια κι ώς τα 19 μου δεν ήξερα για την Παγκόσμια Ημέρα, πόσο μάλλον ότι, μαζί με άλλους, δικαιούμαι να αισθάνομαι περήφανος. Αυτό ήταν το πρώτο υπόγειο γκέι πράιντ της Θεσσαλονίκης.
Επρεπε να περιμένει κανείς αρκετά χρόνια για να ξαναδεί την ΟΠΟΘ να έχει ένα δυναμικό εργαλείο στα χέρια της. Εχοντας σταματήσει τη μακρόβια εκπομπή στο Ράδιο Κιβωτός, τον έναν από τους δύο αντιεξουσιαστικούς σταθμούς της πόλης, η συνέλευση έπεσε με σώμα και ψυχή πάνω στον «Πόθο», ένα μηνιαίο free press που κυκλοφορούσε ελεύθερα σε χιλιάδες αντίτυπα στο κέντρο της πόλης.
Συνέπεσε η έναρξή του με τη δειλή εμφάνιση του ίντερνετ στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, φοιτητές, όπως εγώ, είχαν πρόσβαση στον παγκόσμιο ιστό και σε κάθε είδους πληροφορία που βρισκόταν εκεί. Σύντομα, μαζί με τα δικά μας χάλια, άρχισαν οι επίμονες ανταποκρίσεις και από γειτονικές χώρες, οι οποίες ήταν μια ποικιλία ανθρωποκυνηγητών, φυλακίσεων, βασανιστηρίων, εμπρησμών και δολοφονιών.
Μείναμε πιστοί στις ανταποκρίσεις αυτές μέχρι τέλους, παρακολουθήσαμε τα γεγονότα που συνόδεψαν την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας στην Κύπρο και την τροποποίηση του Π.Κ. στη Ρουμανία που έστελνε ομοφυλόφιλους στη φυλακή. Θα έλεγε κανείς ότι είχαμε διεθνή αύρα. αν δεν επρόκειτο περισσότερο για σαπίλα.
Βέβαιος ότι μπορούσαμε να του προμηθεύσουμε τις πληροφορίες που ζητούσε, ο «Ιός της Κυριακής», στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», μας ζήτησε στοιχεία για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στα Βαλκάνια. Του ταχυδρομήσαμε έναν τόμο 200 σελίδων συμπυκνωμένης πίκρας, ο οποίος κατέληξε να γίνει ένα από τα επόμενα αφιερώματά του, «σε συνεργασία με την ΟΠΟΘ» όπως έλεγε ο τίτλος.
Λοιπόν, είχα καιρό να ακούσω τόσο πολλές και χυδαίες αντιδράσεις εμπρός σε αυτή την απρόσμενη ορατότητα των ομοφυλόφιλων στην «Ελευθεροτυπία». Ηταν φανερό ότι δεν ήθελαν να ξέρουν, να διαβάζουν, να ακούν για μας έστω και σαν μια παρέλαση κακοποιημένων θυμάτων.
Παρά τις αντιξοότητες, δεν χάσαμε ποτέ το χιούμορ μας και παραμείναμε μια σφιχτά δεμένη ομάδα. Ασχοληθήκαμε πολύ έντονα με ακτιβισμό για HIV/AIDS, βιβλία, θεατρικά, μεταφράσεις, βιωματικά κείμενα, τις απαραίτητες λίστες με τις ημερομηνίες των ευρωπαϊκών γκέι πράιντ κάθε Μάιο, συνεντεύξεις και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί – πολλών γυμνών αγοριών συμπεριλαμβανομένων. Μέχρι που κατέφθασε η Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997 και εκεί το χιούμορ έγινε πικρή τρολιά.
Η Πολιτιστική είχε ένα μηνιαίο έντυπο που λεγόταν «Τάμαριξ» (είναι η επίσημη ονομασία από έναν θάμνο στις αμμώδεις παραλίες) και κάλυπτε ιστορικές εποχές και σημεία της πόλης – τα κάστρα, το λιμάνι κ.ο.κ. Επειδή πλησίαζε πάλι η καταραμένη 26η Ιούνη και δεν προβλεπόταν χώρος για μας, αποφασίσαμε να το αντιγράψουμε χιλιοστό προς χιλιοστό ως προς το στήσιμό του, και τον Ιούνη, δίπλα στο «Τάμαριξ» καμάρωνε το «Πούστριξ», μια επική αναφορά και ύμνος στο ξεκίνημα του ομοφυλοφιλικού κινήματος στη χώρα από τη δεκαετία του ’70. Εξώφυλλο, το σκίτσο μιας ξεφλουδισμένης μπανάνας (από το περιοδικό «Μπανάνες», 1980) και μέσα αποκόμματα εφημερίδων εποχής, ένα κείμενο-αφιέρωμα για το «Κράξιμο» και ένα ιστορικό κείμενο που μας εμπιστεύθηκε ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος. Αυτή είναι η ιστορία μας, σκεφτόμασταν, αγνοώντας ότι κι εμείς με τη σειρά μας ιστορία θα γινόμασταν.
Εκείνη τη χρονιά αποφασίσαμε να διοργανώσουμε το πρώτο μεγάλο Gay Pride (Party). Το βάζω σε παρένθεση γιατί πάντα ελπίζαμε ότι κάποτε θα εξέλειπε αυτή η λέξη, κι επίσης τη βάζαμε με μικρά γράμματα στις αφίσες, σαν να ντρεπόμασταν, και για έξτρα περηφάνια όταν κολλούσαμε για πρώτη φορά γκέι αφίσες πάνω στην Εγνατία. Εγιναν τρία τέτοια πάρτι. Θα σταθώ στο τελευταίο, του 1999.
Τον καιρό εκείνο είχα δει το «Velvet Goldmine» του Todd Haynes και είχα χαθεί μεθυσμένος σε μια θάλασσα από μπαϊσέξουαλ γκλίτερ και οργάντζες με τον Ιγκι Ποπ να βάζει, κυριολεκτικά, φωτιά στη σκηνή. Ζούσα υπνωτισμένος σε ένα αστραφτερό ροζ όνειρο.
Εξυπακούεται ότι η αφίσα της χρονιάς ήταν copycat της αφίσας του V.G. και μάλιστα το πάρτι το παρουσίαζε ουδείς άλλος πέραν του 20th Century Boy του ίδιου. Ηταν μια συναρπαστική βραδιά με τον κόσμο να προσέρχεται στο μοναδικό γκέι μπαρ της πόλης από όλες τις κατευθύνσεις. Σύντομα ο μικρός ισόγειος χώρος του γέμισε και υπερχείλισε στην αυλή και στα γύρω τετράγωνα. Οπου κι αν κοιτούσες ή πήγαινες η περιοχή ήταν αδερφοκρατούμενη.
Αυτή η ξαφνική έκθεση και ορατότητα μου έφερε μεγάλη ανάταση αλλά και μεγάλη οργή. Ετσι, όταν βγήκα στη λεωφόρο Ολγας για να πάρω τσιγάρα, η οργή με κατέκλυσε: ημίγυμνος, με μια αλυσίδα από λυκόσκυλο στον λαιμό, περπατούσα με το χέρι υψωμένο κόντρα στα αυτοκίνητα που έρχονταν. Βρισκόμουν κάτω από την προστασία από κάτι εξωανθρώπινο, ίσως του βρακιού του Ντέιβιντ Μπάουι, κι έτσι έφτασα ασφαλής στο περίπτερο με τα τσιγάρα.
Αυτή η αποκοτιά ενός νέου ανθρώπου, η οργή ενός μεθυσμένου, το πρώτο ανεπίσημο πράιντ της Θεσσαλονίκης, δεν πρέπει να ιδωθεί μεμονωμένα. Φήμες οργίαζαν τις μέρες εκείνες ότι οργανώνεται συγκέντρωση στον Λευκό Πύργο και μετά πορεία σε μια δαιδαλώδη διαδρομή που θα έπιανε όλες τις πρεσβείες των χωρών που βασάνιζαν ομοφυλόφιλους. Μια φήμη μπορεί να είναι επιθυμία ή δοκιμή των υδάτων, μια φήμη μπορεί πολύ εύκολα να γίνει πραγματικότητα. Κι αν γινόταν πραγματικότητα, θα ήταν όντως ο ξεσηκωμός των από κάτω, κινούμενος από την αγανάκτηση και το «φτάνει πια» – όπως περίπου στο παλιό καλό Stonewall δηλαδή.
Δυστυχώς, και αναλαμβάνω κάποιες ευθύνες εδώ, η φήμη δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Θες η έλλειψη οργανωτικού δακτύλου, θες η απειρία, θες χίλιοι άλλοι λόγοι, η Θεσσαλονίκη έχασε την ευκαιρία για ένα όμορφο γκέι πράιντ.
Την επόμενη χρονιά ξημέρωνε 2000. Ο «πόθος» είχε σταματήσει, η ομάδα μας έσβησε και χρειάστηκε πάνω από μία δεκαετία για να δούμε πράιντ στην πόλη.
* Πρώην μέλος ΟΠΟΘ